— Айболат, компанияңыз стартап жоба сатысында Кремний алқабына жолдама алған екен. Қалай?
— Студент кезімде досыммен бірге стартап бастап, әртүрлі жарысқа қатысып жүрдік. Бұл жобамыз туризм саласына қатысты еді. Алайда қанша жарысқа қатыссақ та, ешқайсысынан ұта алмадық. Сосын 10-шы жарысқа қатысар кезде өзімізге былай дедік: «Бұл – біздің соңғы жарысымыз. Бітті, бұдан кейін жарысқа қатыспаймыз».
2016 жылы сәуір айында 9 жеңілістен кейін соңғы жарысымызда бақ сынадық. Ол АҚШ-тың қаржыландыруымен өткен Step Kazakhstan деп аталатын дода еді. Қызығы – бағымыз жанып, жеңдік. Бізге $10 000 және Кремний алқабына жолдама берілді. Америкада Apple, Google, Facebook сияқты алпауыт компаниялардың инкубаторында болып, тәжірибе жинадық. Сондай-ақ ІТ саласына қызығушылығымыз бұрынғыға қарағанда екі есе артты. Елге «Басқа сала емес, тек ІТ саласында жұмыс істейік» деген үлкен мотивациямен оралдық.
Америкада жүргенде Fiver деген стартапты көрген болатынбыз. Бұл бойынша адам 5$-ға оп-оңай кез келген қызмет түрін ала алады. Мысалы, бағдарламалаушыға кодындағы қатесін тауып береді деген сияқты. Біз тура сондай стартапты Қазақстанда жасайық деп шештік. Тек біздікі ел нарығына бейімдеп 5$ емес, 1000 теңге деп алдық. Бұл стартапты құру үшін заңды түрде компания атын тіркеу керек болды. Сол кезде бастапқы идеямыз 1000 теңгеге қызмет көрсететін бір платформа жасау болғаннан кейін Thousand деп атай салдық. Компания осылай құрылды.
— Бірақ қазір Thousand 1000 теңгеге қызмет көрсететін платформа емес қой. Қалай сонда?
— Иә, дұрыс айтасыз. Бастапқы идеямызды жүзеге асыру үшін, яғни платформа жасау үшін бізге ақша қажет болды. Студент кезден стартап жобамызға өзіміз ақша тауып жүргендіктен мемлекеттің кәсіпкерлерді қолдау бағдарламаларын мүлде қарастырмадық. «Ақшаны қайдан табамыз?» деп ойландық та, «Қолымыздан не келеді – соны істейік» деп шештік. Сайт, қолданба жасай аламыз, соған тапсырыстар аламыз, аутсорсингтік қызмет көрсетеміз. Солай ақша тауып 1000 теңге платформасын жүзеге асырамыз деп ойлағанбыз.
Бірақ бізге тапсырыс өте көп түсті, платформаны іске асыруға уақытымыз да болған жоқ. Оның үстіне нарықта Thousand компаниясы деп таныла бастаған едік. Сондықтан оны жылы жауып қоя салдық. Ал Thousand өз алдына сайт, мобайл қолданба жасайтын компания болып қалыптасып кетті.
— Сонда ешқандай капиталсыз бірден бастап кеттіңіз бе?
— Иә, 0-ден бастадық. Әли деген серіктесім бар. Компанияны екі жігіт ашқанбыз. Бізде көп шығын болған жоқ. ІТ бойынша білім алып, жұмыс істеген соң, осы салада таныстарым өте көп болды. Университетте төменгі курста оқитын студенттерді өзімізге тарттық. Код жазатын бағдарламалаушыларға тапсырыс нәтижесіне қарай айлығын береміз деп келістік. Ал тапсырыстар көбейген кезде жаңа бағдарламалаушылар алып, олармен сұхбат өткіздік. Уақыт өте келе бізге дизайнер, менеджер керек болды. Осылайша бір жылдың ішінде бізде толыққанды команда пайда болды.
Бастаған кезде командада серіктесім екеуіміз және екі бағдарламалаушы, яғни 4 -ақ адам болған. Америкада көптеген стартап гараждарда басталған ғой, біздің ең алғашқы кеңсеңіміз жертөле болған. Кәсіпте әртүрлі жағдай болады ғой. Сол кездерді еске түсірсек, жертөлеге ұры түсіп, біраз дүниелерімізді жоғалтқан едік.
Көп кабинетіміз болмады. Сондықтан жұмыс бойынша маңызды кездесулерді сауда орталықтарында жасайтынбыз. Ал ар жақтағы адамға «Бізде қазір кеңседе көп кездесу болып жатыр. Сізді күтірмейік деп осы жерге шақырған едік» деп клиенттерге әдемі етіп жеткізетінбіз. «Біз – негізі үлкен компаниямыз. Тапсырыстар көп» деп үнемі кездесуді сыртта жасайтынбыз, жертөлеге шақырмайтынбыз (күлді). Сөйтіп-сөйтіп көтерілдік қой. Қазір командада 20-дан аса адам бар.
— Ал тапсырысты қалай алдыңыздар?
— Бизнес жасау үшін құрылымды, маркетингті білу керек қой. Біз бұл салаға келгенде мүлде ештеңе білмедік. Компанияны ашқанға дейін ҰБТ-ға, НЗМ-ға, ҚТЛ-ға дайындайтын білім орталығымыз, туризмге қатысты стартап жобамыз болды. Бізде кәсіп жасаудың алгоритмі, білім болды. Тапсырыс алу жолы, қызметіңді қалай, қайда ұсыну керегі туралы жалпы білім болды. Әрине, сұхбат беріп «Компанияны аштық» деп айту жеңіл естілгенімен оның артында көп қатеміздің барын жасырмаймыз. Оқыдық, білмегенімізді үйрендік.
Тапсырыс алу үшін сол кезде әлеуметтік желідегі түрлі қауымдастыққа жаздық. Ең алғашқы тапсырыстарымыз Ресей нарығынан түсті. Әуелі ресейлік сайттарды жасап бастадық. Біздің қызметіміздің бағасы төмендеу болғандықтан оларға тиімді болды. Сөйтіп, тәжірибе жинап, портфолиомызды реттеген соң, өзімізді Қазақстан нарығына ұсындық.
Қазіргі уақытта бізде сату бөлімі жоқ. Сондықтан да бізге клиенттер «сарафан радиосы» арқылы әрі портфолиомызға қарап келеді. Біздің портфолиомыз бай.
Тек компаниялар мен жеке адамдарға қызмет көрсету бойынша біздің компания нарықта №1 деп есептеймін.
Себебі біз сияқты жүздеген жоба жасаған компания Қазақстанда аз деп ойлаймын. Әрине, бізден үлкен компаниялар бар. Бірақ олар тек банктерге қызмет көрсетеді.
— Кәсіпте алғашқыда өнімге төмен баға белгілесең де, уақыт өте келе оны көтересің ғой. Сіздерде алғашқы және қазіргі прайстарыңыз қалай өзгерді?
— Мысалы, ең алғашқы тапсырыстарды – Landing Page -ді 15 мың теңгеден бастап жасадық. Уақыт өте келе оның бағасы 30 мың, 100 мың, 300 мың теңге болып өсті. Ал мобайл қолданбалардың бағасы әрқалай. Орташа 2 миллион теңгеден басталады. Алайда ол 5-7 миллион теңге болуы мүмкін. Оның нақты бағасы жоқ. Жалпы бағасы оны құрастыруға қанша уақыт кететініне, қанша адам жұмыс істейтініне байланысты. Осы екі факторға қарап бағасын анықтаймыз. Себебі адам еңбегі бар. Сондықтан бір қолданбаға қарап, мынанша деп айта салуға келмейді.
— Сонда осы уақытқа дейін қанша тапсырыс орындадыңыздар?
— BI Group, Home Credit Bank, Center Credit Bank деген сияқты үлкен компаниялармен де, танымал емес шағын компаниялармен де жұмыс істедік. Компания 5 жылдан бері осы уақытқа дейін 100 шақты жоба жасаған екен. Оның бірі сәтті, кейбірі сәтсіз болып жатады.
— Ең сәтті шыққан жобаларыңызды атай аласыз ба?
— Iteka деген жобамыз болды. Бұл – мобайл қолданба. Онда сізге қажет дәрі дәріханада бар ма, жоқ па, бар болса нақты қай дәріханаларда бар, ол қайда орналасқанын көрсетіп береді. Бұл жобамыз халыққа өте пайдалы болды. Әсіресе, карантин кезінде.
Бұған қоса, 2018 жылы Saz alemi деген жобамыз болды. Ол кезде әуенді офлайн тыңдау қиын болатын. Жоба қазақ әуендерінің жинағы еді. Осы жобамыз Forbes рейтингісіне енді. Қателеспесем, миллион қолданушысымен 23-орында болды.
— Thousand компаниясының командасы қандай?
— Жоғарыда атап өткенімдей, командада 20-дан астам адам жұмыс істейді. Дегенмен 50-100 адамдық команда болуды мақсат тұтпаймыз. Тіпті, карантин кезінде 30 шақты адам жұмыс істегенбіз. Оптимизацияға мән береміз. 50-70 адам санымен жететін нәтижеге біз аз адаммен-ақ жеткізіміз келеді. Себебі көп адамды басқару керек, оның бәрі – шығын. Мысалы, әр адаммен жеке сөйлесіп, оны басқара алсам, 50 адамға шамам жетпей қалуы да мүмкін. Бір жағынан аутсорстан көп тапсырыс алу мақсатымызда жоқ. Негізі көп тапсырыс алсақ та, болады. Бірақ өнімді нәтижеге жұмыс істейтін команда болғымыз келеді. Қазақстанда «Колеса», «Крыша», Chocofamily, Arbuz сияқты жобалар шығып жатыр ғой. Біз де солар сияқты өнімімізді шетелдік нарыққа шығарғымыз келеді.
— Компанияны алдағы 5 жылда қалай көреміз?
— Аутсорс бағытын жаппаймыз. Оған қоса, бағдарламалау мектебімізді ашу да жоспарымызда бар. Төл өнімімізді де дамытамыз. Біз тек Қазақстан нарығында емес, Америка нарығында да сатылып жатқан, қазақстандықтар мақтана алатындай ірі ІТ-жобасы бар компания болғымыз келеді. Бәлкім, сәтті жобалардың тізімінде көрініп қалармыз. Алла ғұмыр берсе, 5 жылда жетуге тырысамыз.
Қазір аутсорсингтен бөлек, Америка нарығына шығаруға бір жоба дайындап жатырмыз. Ол жобаның идеясы Head hunter-дікіне ұқсас. Америкада Аpple, Google, Amazon сияқты топ компанияларда жетекші қызметте істейтін мамандар бар. Әлемде UI|UX дизайнер, бас бағдарламалаушы немесе блокчейннің белгілі бір бағытын меңгерген 20-ақ адам бар десек, сол 20 адам 20 компанияда ғана істейді. Басқа компанияларға да олардың қызметтері керек. Енді не істеуге болады? Сол топ қызметкерлер бос уақыттарында ақша табу үшін басқа компанияға өзінің қызметін ұсына алады.
Әрине, олардың сағаты қымбат тұрады. Бірақ ол – фриланс сияқты ұзақ уақытқа емес, бір күн, бір апта, бір сағат сияқты қысқа уақытта көрсетілетін қызмет түрі. Біздің зерттеуіміз бойынша әлемде (ІТ саласында топ қызметте істейтін) осындай 19 мың ғана маман бар екен. Әрине, бұл жоба масс-маркетке арналмаған. Бірақ компаниялар үшін пайдалы болады деп ойлаймыз.
Америкада жобаны іске асыратын серіктестеріміз бар. Олар бізден платформаны күтіп отыр. Дайын болғанда MVP іске қосып, өздерінің базаларын енгізбек. Инвестиция тартылып, бәрі сәтті іске асса, біздің де бір арманымыз орындалмақ. Автоматты түрде Америкадағы компанияның құрылтайшысы болып кетеміз.
ІТ саласында бизнес жүргізу үшін…
Бизнес бастау үшін MVP деген ұғым бар. Кейбір кәсіпкер қомақты сомада бірден барлық жүйені іске қосады, кейде онысы жүрмей қалады. Мұндайды болдырмау үшін MVP қолданамыз. Ол бойынша сенің аудиторияң кім екенін анықтап алып, тек соған ғана арналған өнімдер шығару. Өнімің сатылған соң әрі қарай аудиторияң саған кері байланыс береді ғой. Соған қарай қадам-қадаммен дамыта бересің.
ІТ-да бірден емес, біртіндеп даму керек.
Егер осы салада кәсіп жүргізгіңіз келсе әрі бұл алғашқы бизнесіңіз болса, барынша капиталсыз бастауға тырысқаныңыз жөн. Себебі бірден қомақты сомамен бастап, кәсібіңіз жүрмей қалса, ендігәрі бизнеске жолағыңыз келмей қалады. Ал кәсіптің нәтижесі бірден емес, екі-үш рет әрекет еткеннен кейін шығуы мүмкін. Осыған орай, Томас Эдисонның тұжырымын мысалға келтірейін: «Жетістік, нәтиже – кезекті сәтсіз әрекеттердің жиынтығы».
Мыкты