Paxaro Labs Қазақстан мен Орталық Азияда блокчейн мен Web 3.0 экожүйесін дамытып жүр. Компания пайдаланушылар Play-to-Earn үлгісі бойынша ойнай алатын Game-Fi секторында да қарқында өсіп келеді.
— Темерлан, криптоойындардың басқа онлайн ойындардан айырмашылығы неде?
— Дәстүрлі ойындарда «Pay to Win» сияқты тенденция актуал. Сөзбе-сөз аударғанда – төле және жең. Көп ойында адамдар қару-жарақ сияқты қосымша мүмкіндіктерге төлейді. Неғұрлым көп төлесе, соғұрлым басқа ойыншылардан мықты болады. Мұндай мүмкіндіктерге ақша жұмсауға дайын емес адамдарға ойын қызықсыз болып, оны тастап кетеді. Ойыншы ретінде бұл маған да ұнамайды.
Содан кейін бұл тенденцияны өзгертетін блокчейн ойындары пайда болып, «Бізге төлеуге міндетті емеспіз, біз сізге ойындарымызды ойнағаныңыз үшін төлейміз» дейді. Яғни криптоойындардың басты айырмашылығы – ойнайсыз және табыс табасыз.
— Ол үшін не істеу керек?
— Криптоойындарды ойнау үшін криптоиндустрия туралы кем дегенде базалық біліміңіз болуы керек. Тым құрығанда криптоәмияныңыз болуы қажет, ойын қандай блокчейнге негізделгенін білуіңіз керек және криптовалюта бағамын қадағалап отыруға тиіссіз.
— Сонда ойыншы қалай ақша табады?
— Техникалық жағына тереңірек үңілмей айтқанда, ойыншылар қандайда бір әрекетті орындау арқылы табыс табады. Мысалы, STEPN ойыны қазір өте танымал, оны көбі екінші Axie Infinity деп атайды. Ойында NFT-кроссовкаларын сатып алып, оны киіп серуендегеніңіз үшін криптовалюта таба аласыз. Олар жаяу жүргеннің өзін геймификациялады – әр қадам генерациясына белгілі бір токендер санын алу шартымен смарт-келісімшарт жазды.
— Қарапайым тілмен айтқанда токен дегеніміз не?
— Криптоиндустрияда токен – белгілі бір жобаның кез келген бөлігін білдіретін бірлік.
— Компанияның акциялары cияқты ғой?
— Жалпақ тілмен айтқанда, иә. Токендер функционал мүмкіндіктеріне қарай әртүрлі болады. Токенге ие болу сізге белгілі бір құқықтар береді. Мысалы, governance token сізге дауыс беру құқығын береді, яғни сіз жобаға белсенді қатыса аласыз. Utility tokens-ті ойынның өзінде қолдануға болады – бір нәрсені сатып алу, сату немесе жаңарту.
— Ал криптоойындарды жасаушылар қалай ақша табады?
— Барлық крипто жобалардың, әсіресе криптоойындардың негізгі табысы комиссиялардан түседі. Мысалы, Axie Infinity ойынында ойыншылар кейіпкерлерді өсіреді. Бұған кейіпкердің өсуіне жұмсайтын токендер қажет және платформа әрбір транзакция үшін комиссия алады. Айтпақшы, Axie сатылымы 4 миллиард доллардан асатын алғашқы NFT ойыны болды. Қанша комиссия бар екенін елестетіп көріңіз.
— Сонда Axie Infinity феномені неде? Ойын неге сонша танымал?
— Axie Infinity релизі 2018 жылы өтті. Бұл – криптогамингтің пайда болған cәті және ол кезде жоғары сапалы жобаларды саусақпен санауға болатын еді. Олар өнімнің позициясын дұрыс таба білді – адамдарға сүйкімді кішкентай кейіпкерлер ұнайды. Менің ойымша, олар маркетинг және инвесторларды тарту тұрғысынан да дұрыс әрекет етті, олар ойынды дамытуға көп көмектесті.
Дегенмен Axie Infinity туралы пікірім екіұшты. Оны ойнаған жоқпын, моб жанрын ұнатпаймын, ал шекті кіру ол жақта өте қымбат. Бүгінде криптоиндустриясының көпшілігі Axie Infinity-нің “дәурені өтті” деген пікірге келіседі, бұны AXS токендерінің кейінгі баға белгіленімі де растайды.
— Олардың танымалдылығы хайпқа негізделген бе? Жалпы, мұндай өнімдер қанша уақытқа дейін «өмір сүреді»?
— Бұл хайп пен жақсы өнімнің үйлесімі болды. Көп нәрсе өнімнің токеномикасына байланысты. Токеномика «экономика» және «токен» сөзінен шыққан. Яғни сұраныс пен ұсыныстың дұрыс болуын қамтамасыз ету үшін қаржыгерлер қашан және қанша токен шығарылатынын дұрыс есептеді.
Мысалы, Axie-де токеномика 5 жылға есептелген. Ал одан кейін не болатыны белгісіз. Сондықтан жобаның токеномикасын бастапқыда ұзақ мерзімге есептеу маңызды. Әрине, көп нәрсе өнімнің өзіне байланысты. Егер сіз оны дамытып отырмасаңыз, оған қызығушылық жоғалады. Өйткені кез келген криптоойынның құндылығы ойыншыларда. Ойыншылар неғұрлым көп болса, ойын неғұрлым танымал болса, токендер соғұрлым қымбат болады.
— Неліктен адамдар биржадан токендерді сатып алады? Оларды тек ойнауға жұмсай ма?
— Әрине, мойындауымыз керек, криптобиржаға көбі алыпсатарлық үшін барады. Оларды ойынның өзі қызықтырмайды, олар пайда үшін токен курсының өсуіне мүдделі. Әсіресе, бұл хайп-жоба болса. Мысалы, STEPN NFT-кроссовкасын шығарған кезде 600 долларға сатып алуға болатын еді, ал шығарылғаннан бір айдан кейін олардың құны 1200 долларға дейін өсті. Бірақ ойынның өзі үшін токендерді айырбастауға баратын аудиторияның үлесі бар, олар жай ойнағанды ұнатады. Ал ойын табыс табуға мүмкіндік беретіндіктен, неге бұлай істемеске?
— Демек криптоойындардан ақша табу үшін әуелі ақша жұмсау керек қой?
— Көптеген танымал крипто жобаларда мынадай жүйе бар. Axie Infinity ойыны free-to-play емес, оны жай ғана ойнап кете алмайсыз. STEPN-де сол сияқты, жаяу жүріп ақша табу үшін алдымен виртуал кроссовкаларды сатып алу керек.
— Сонда бұл токендер ойын ішінде қайта бөліне ме?
— Өте дұрыс. Барлық ойын әзірлеушісінің негізгі мақсаты – жүйеде токендерді мүмкіндігінше ұзақ сақтау. Токендер жүйеде неғұрлым ұзағырақ болса, соғұрлым олар қандайда бір түрде пайдаланылады және тиісінше, әзірлеуші көбірек комиссия алады.
— Яғни ойынға жаңа адамдар келіп, ақша құйылғанша өмір сүреді және дамиды. Адамдар ойынды тоқтатқанда не болады?
— Әрине. Бұлай кез келген өнім туралы айтуға болады. Адамдар банктен есепшот ашпаса, несие алмаса, банк жабылады. Егер барлығы Apple өнімдерін сатып алуды тоқтатса, компания тез құлдырайды. Бұл негізгі қағида ойынға да қатысты.
— iDos Games жобасы туралы айтып өтсеңіз. Оның фишкасы неде?
— Мен СОО қызметін атқаратын Paxaro Labs Қазақстан мен Орталық Азияда блокчейн стартаптарын дамытады. iDos Games – Paxaro Lab-тың алғашқы серіктестік кейсі.
Бұл стартаптың басқа ұқсас өнімдерден ерекшелейтін үш негізгі ерекшелігі бар. Біріншісі – еркін ойнауға болатын модель, яғни еркін қолжеткізу. Мұнда ойыншылардың екі жолы бар: біріншісі – биржада токендерді сатып алу және оларды ойында кейбір мүмкіндікке жұмсау. Екінші нұсқа – жай ғана ойынды Play Market-тен жүктеп алып, дағдыларыңызбен токендерді алу. Бұл, әрине, уақытты көбірек алады.
Екінші ерекшелігі – iDos Games ойындары мобайл ойындарға бағытталған. Криптоойындар негізінен браузерге бағытталған, бірақ ойын индустриясында смартфон ойындары қазірдің өзінде барлық трафиктің шамамен 70%-ін құрайды.
Үшіншіден, жеңіл бастауға болады. Блокчейннің не екенін бәрі біле бермейді, бірақ көп адам ойнағысы келеді. iDos Games-те әмиянды қай жерде жасау керегін немесе тапқан токендерді қалай сату керегін білу қажет емес. Сіз ештеңе білмей де бастай аласыз, ойынның өзі бәрін түсіндіреді, үйретеді. Біздің командаға осы үш негізгі идея ұнады және біз оның стартапын дамытуға көмектесу үшін iDos Games негізін қалаушы Айдоспен серіктес болдық.
— Осы уақытқа дейін iDos Games қандай нәтижелерге қол жеткізді?
— iDos Games бір метаөріспен біріктірілген бес ойын шығаруды жоспарлап отыр. Қазір шығарылымда, ашық бета тестілеу сатысында бес ойынның екеуі тұр. ShootGun крипто-атушысының бірінші ойынының шығарылымы 2021 жылдың шілдесінде болды, ал 2022 жылдың наурызына дейін қолданба 70 000-нан астам рет жүктелді. Ойынның аудиториясында 20 мыңға жуық белсенді пайдаланушы бар.
Қазіргі уақытта стартаптың өзі seed раундын жабу сатысында және экожүйе толығымен ілгерілеп, жобаның «жандануы» үшін IDO (бағалы қағаздарды IPO-ға ұқсас бастапқы орталықтандырылмаған ұсыныс) жеке IGT токен жоспарланып отыр.
— Тағы қандай жоспарларыңыз бар?
— Axie Infinity вьетнамдық жоба екенін бәрі біледі. Бірақ Axie-ге дейін жаһандық крипто аренада Вьетнам туралы ешкім білмеді. Ойын елдегі ойыншыларға «өткеннен» кейін Web.3 жылдам дами бастады – жаңа жобалар пайда болды, венчурлық қорлар мен крипто-акселераторлар ашылды және тағы басқалары жүзеге асты.
Біз Paxaro Labs компаниясы Вьетнамның жолымен жүріп, Орталық Азияда блокчейн мен крипто экожүйені құрғымыз келеді. Ал iDos ойындары жергілікті криптоиндустрияның дамуының басты қозғаушы күшіне айналуы мүмкін.
Бірақ мұны тек ойындармен жасау мүмкін емес және біз әзірлеушілерімізге өздерінің крипто жобаларын жасауға, инвестиция тартуға және өңірімізден өнімдерді халықаралық деңгейге шығаруға көмектесетін хаб құруды шештік. Бүгінгі таңда зертханамызда 8 блокчейн стартап әзірленіп жатыр. Онда ойын, білім, фитнес жобасы, тіпті стримиң платформасы бар.
Іс жүзінде өтінімдер көп болды, бірақ барлық жоба біздің таңдауымыздан өте бермейді. Криптовалюта жобаларының хайпынан кейін адамдар барлығына криптоны тартады. Тіпті қажет емес жерге де.
— Ал қазақстандық криптоиндустрия заңмен қалай тіл тауып жатыр?
— Осының барлығы заң деңгейде реттелуі өте маңызды. Өйткені мемлекет тарапынан қолдау болмаса, бұл оқиға әп-сәтте күйреуі мүмкін. Майнингке не болды – бұл жай ғана заңсыз деп танылды.
Біз қазір бұл бойынша белсенді жұмыс істеп жатырмыз, ЦДИАӨМ-мен, мемлекеттік реттеушімен және жаһандық крипто аренадағы басқа да негізгі ойыншылармен өзара байланыстамыз. Үкімет блокчейннің әлеуетін көріп отырғандықтан, прогресс бар екенін байқаймын. Айтпақшы, Astana Hub бізді өзіне шақырып, Қазақстанда крипто жобаларды дамытатын блокчейн орталығын бірлесіп құруды ұсынды.
P.S. Жақында Paxaro Labs командасы экожүйесін әлемдегі ең ірі Binance крипто биржасының негізін қалаушы және бас директоры Чанпэн Чжаоға жеке таныстырды. Жігіттер тіпті миллиардердің Қазақстанға бірінші сапарын еске салатын бренд ұлттық шапан сыйлады.
