Қаржы тәуекелдерінен қалай сақтануға болады?

Сақтау және көбейту 

Өзгерістерге тез бейімделу үшін икемді болуыңыз керек және әрекеттің бір түріне ғана тоқтап қалмауыңыз қажет. Әрине, ешкім саламамандықтарын жойған жоқ, бірақ мамандығыңыз кеңпрофиль болса, әртүрлі дағдыны дамытқан дұрыс. 

Ұзақ мерзімді қаржылай қауіпсіздік шараларына сақтандыру қызметтері де жатады.

«Қазіргі әлемде кез келген нәрсенісақтандыруға болады, жалғыз мәселе бағада. Егер қауіпті өндірісте жұмыс істесеңіз, жұмыс беруші сізді жарақат алу қаупінен сақтандырады. Мысалы, үйіңіз көшкін қаупі бар жерде орналасса, сақтандыруды өз бетіңізше жасай аласыз. Сыртқы факторлардың әсерінен кірісті жоғалтудан сақтандыру мүмкіндігі де бар. Бізде әлі күнге дейін сақтандырмайтын жалғыз нәрсе – жұмыстан айырылу қаупі. Батыста мұндай сақтандыру кеңінен таралған», — деп атап өтті ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сыртқы коммуникациялар бөлімінің бас маманы Дмитрий Акмаев. 

Өзіңізді қорғаудың оңай нұсқасы — қауіпсіздік жастықшасын жасау. Сарапшылар барлық табыстың 10%-дан 20%-ына дейінгі бөлігінүнемдеуді ұсынады. Егер табысыңыздың 80%-ытұрақты шығындарға кетсе, қалғанның кем дегенде жартысын бөліп, қалған жартысын өзіңізге жұмсаңыз. 

Табысты дұрыс бөлуге алты құмыра әдісікөмектеседі. Бірінші құмыра жалпы бюджеттің жартысынан сәл астамын алады — 55%. Бұл ақша коммуналдық төлемдерді төлеуге, азық-түлік, дәрі-дәрмек, киім-кешек және басқа да қажет шығындарды өтеугеарналған. Шығындардың басқа түрлерісияқты соманың ең көп бөлігін, мүмкіндігінше, жеке резерв қорына бөлуге де болады, бәрі өз мүмкіндігіңізге қарай. 

«Ең дұрысы, қаржы жастығы 3 айдағы жалақыңыздың сомасына теңболуы керек. Ай сайын 200 мың теңге алатын болсаңыз, жұмыстан босатылған немесе табысыңыздан айырылған жағдайда 600 мың теңге жинақтауыңыз керек. Сіз әрі қарай жүріп, осы сомаға 3айлық тұрақты шығындарыңызды қоса аласыз. Мысалы, бұл — ай сайынғы 100 мың теңге шығын. Сонда қаржылай қауіпсіздік жастығы 900 мың теңге болады. Бұл қиын кезеңнен өтуге көмектеседі және жаңа жұмыс табу үшін жеткілікті уақыт», — деп атап өтті маман.

Қаржы жоспары және электрон кестелер

Ай сайын ақшаның қайда жұмсалатынын нақты білу үшін Дмитрий Акмаев шығындар мен кірістер кестесін жүргізуді ұсынады. 

Визуализация қанша және қайда жұмсайтыныңызды білуге ​​қатты әсер етеді. Көбіне стихиялы болатын барлық шығынды жаза бастағанда, қаншалықты пайдасыз шығындарыңызкөп екенін бірден байқайсыз. Бұндай есепті неғұрлым жиі жасасаңыз, талдау үшін соғұрлым көп ақпарат болады. Кестені құрастыру сізде қандай баланстар бар екенін және оларды не үшін жұмсауға болатынын түсінуге мүмкіндік береді, — дейді маман. 

Егер қымбат зат сатып алу немесе шетелге сапар жасау мақсаты болса, онда қаржы жоспарынқұру оған да жетуге көмектеседі. Мақсаттың нақты болуы және жинақталуы қажет нақты мөлшерде көрсетілуі маңызды.

«Жоспары бар шығындар мен кірістер кестесі болған кезде, нақты уақытты сақтау оңайырақ. Бірдеңе дұрыс болмаса да, бәрі бақылауыңызда деген психологиялық сезім тудырады. Күтпеген жағдайларда белгілі бір ақша ағындарын қайда аударуға және ақша үнемдеуге болатынын білесіз», — дейді Дмитрий Акмаев.

Маман жеке жұмыс уақытының құнын есептеуді ұсынады. Орташа алғанда, Еңбек кодексіне сәйкес, адам айына 168 сағаттан аспайды. Оның қолына 168 мың теңге түсті делік, яғни оның жұмыс сағатының құны- 1000теңге. Мәселен, мысалы, бір шыны кофе сатып алып, оған ақша табу үшін қанша уақыт жұмсағаныңызды білесіз.

Ақшаны қай валютада сақтау керек? 

Сарапшының айтуынша, егер сізде әртүрлі валютада депозиттер болса, онда негізгісі ең жоғары өтімді активте болуы керек. Яғни, сіз өмір сүретін валютада.

«Жақында доллар бағамы 20%-ға көтерілді, бұл ең жоғары көрсеткіш болды. Демек, теңгедегі депозит 13% береді. Мұндай депозитті 2 жыл бойы ұстай отырып, үстіңгі 26%, ал доллармен тек 2% аласыз. Осылайша, екі жыл бойы теңгемен емес, доллармен депозит сақтасаңыз, қазір сіз 6% жоғалтыңыз. Ал теңгемен ұстаса, доллар айырмасын толтыра алар еді. Иә, теңгедегі барлық жинақты дер кезінде тез алып, кейін долларға айырбастауға болатын алыпсатарлық факті бар. Бірақ біз ақшаны депозитте сақтаған кезде кенеттен бірдеңе болатын инертті жағдай туралы айтып отырмыз», — дейдіол. 

Дмитрий Акмаев өз мысалында депозиттердің қалай өзгеретінін айтып береді. Жинақтарының 20%-ын долларда, 30%-ын рубльде, 50%-ын теңгеде сақтайды. Мұндай өзгермелілік оның активтерінің әрқашан өтімді болуына мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ ақшаны өзіңіз үшін тез және ауыртпалықсыз алуға болатын активтерде сақтауды ұсынады. Инвестицияларға қатысты да солай. Қаншалықты сенімді болса да, бірдей қауіпсіздікке ақша салмау керек.

Тіпті Apple мен Tesla акциялары, Ресей мен Украина арасындағы қақтығыс басталғаннан кейін, нарықтардың өзі сияқты америкалық нарықтарда қатты құлдырады. Әртараптандырылған себеті бар инвесторлар ең аз жоғалтты. Егер бағалы қағаздар нарығына инвестиция салуға дайын болсаңыз, онда білуіңіз керек негізгі ереже — қарыз ақшаны инвестициялай алмайсыз. Неғұрлым құбылмалылық жоғары болса, өсу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады, сонымен қатар тәуекелде,- дейді сарапшы. 

Қаржылай қауіпсіз сезінуге тағы не көмектеседі? 

Дмитрий Акмаевтың айтуынша, дағдылар — ең жақсы инвестиция. Неғұрлым көп білсеңіз және қалай білсеңіз, тұрақсыздық кезеңінде өзіңізді соғұрлым сенімді сезінесіз. Өзгеретін нарықта қолдануға болатын дағдыларды дамытыңыз. Білімге инвестиция әрқашан сұранысқа ие болады.